Cukrzyca ciążowa – dietetyczne wsparcie chorujących przyszłych mam

Spis treści:

1. Czynniki ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej
2. Programowanie płodowe, a cukrzyca ciążowa
3. Dieta w cukrzycy ciążowej
4. Ile powinna przytyć kobieta w ciąży?
5. Zasady żywienia w cukrzycy u kobiet ciężarnych
6. Indeks i ładunek glikemiczny
7. Ilość i rozłożenie posiłków w ciągu dnia
8. Kolejność produktów w posiłku – najpierw białko później makaron?
9. Posiłek nocny – druga kolacja
10. Aktywność fizyczna, a cukrzyca ciążowa
 

Czynniki ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej

Duży wpływ na wystąpienie cukrzycy ciążowej ma styl życia. W związku z tym epidemia otyłości i brak aktywności fizycznej sprawiają, że występuje ona coraz częściej wśród przyszłych matek.

Do głównych czynników ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej należą:

• nadwaga lub otyłość,
• nadciśnienie tętnicze,
• starszy wiek matki (>35 lat),
• mała aktywność fizyczna,
• cukrzyca typu 2 w rodzinie,
• wielorództwo,
• cukrzyca ciążowa w poprzednich ciążach,
• urodzenie noworodka o dużej masie urodzeniowej (>4000 g) lub z wadą rozwojową.
   

Programowanie płodowe, a cukrzyca ciążowa

Podczas rozwoju płodowego dochodzi do procesu tworzenia tkanek oraz narządów. Dodatkowo jest to ważny czas, który w nieodpowiednich warunkach może przyczyniać się do rozwoju otyłości i cukrzycy u przyszłego potomstwa. U kobiet ciężarnych z cukrzycą pojawia się hiperglikemia (wysokie stężenie cukru we krwi), która może być głównym czynnikiem wywołującym te wczesne zaburzenia. Właśnie dlatego tak ważne jest odpowiednie leczenie oraz podjęcie odpowiedniej terapii u tych kobiet.
 

Dieta w cukrzycy ciążowej

Podstawą leczenia cukrzycy u kobiet w ciąży jest odpowiednio zbilansowana i indywidualnie dopasowana dieta. Pomaga utrzymać prawidłowe zakresy glukozy we krwi, które mają uchronić przed negatywnym wpływem nie tylko na matkę, ale również na płód. W przypadku wystąpienia cukrzycy ciążowej należy zwrócić szczególną uwagę na:

• przyrost masy ciała w trakcie ciąży,
• zawartość węglowodanów i ich jakość w diecie,
• dostarczenie wszystkich niezbędnych składników mineralnych oraz witamin,
• stosowanie niezbędnej suplementacji,
• odpowiednie rozłożenie posiłków w ciągu dnia, 
• prowadzenie samokontroli glikemii wraz z prowadzeniem dzienniczka.
   

Ile powinna przytyć kobieta w ciąży?

Ponieważ często cukrzycy ciążowej towarzyszy nadwaga lub otyłość, warto mieć na uwadze odpowiednie zwiększanie masy ciała podczas ciąży. Zaleca się, aby wzorować się na wskaźniku BMI przed zajściem w ciążę. 

• BMI <19,8  - Przyrost około 12,5-18 kg w ciąży
• BMI 19,8 - 26,0 - Przyrost około 11,5-15,9 kg w ciąży
• BMI 26,1-34,9 - Przyrost około 7-11,4 kg w ciąży
• BMI >29,1 - Przyrost poniżej 7 kg

Kontrola przyrostu masy ciała u kobiet w ciąży jest niezwykle ważna, ponieważ zbytnie jej zwiększenie wiąże się z nadmiernym wzrastaniem płodu.
 

Zasady żywienia w cukrzycy u kobiet ciężarnych

Ogólne zasady żywienia w przypadku cukrzycy ciężarnych nie różnią się znacząco od tych stosowanych u innych chorych na cukrzycę. Należy pamiętać zatem przede wszystkim o:

• ograniczeniu lub eliminacji cukru prostego – dodatku do herbaty i kawy, soków, słodyczy;
• eliminacji z diety przetworzonych produktów, dań tłustych, fast-food, instant, z dodatkiem glutaminianu sodu i słodzika sacharyny;
• gotowaniu w wodzie, na parze i rękawie, duszeniu, zabielaniu jogurtem zamiast: smażenia, rozgotowywania dań, stosowania zasmażek i okrasy;
• zwracaniu uwagi na stopień przetworzenia produktów i jego wpływu na glikemię poposiłkową – np. korzystniejsze będzie wybranie całych, mniej dojrzałych, nieobranych owoców zamiast ich wersję zmiksowaną w formie koktajlu;
• sugerowaniu się Indeksem i ładunkiem glikemicznym oraz wybraniu produktów pełnoziarnistych z mąki nieoczyszczonej; 
• spożywaniu ryb 3 - 2 razy w tygodniu. Ważne, aby rodzaj ryb był zróżnicowany, co zminimalizuje ryzyko kumulacji metali ciężkich i dioksyn;
• proporcje białka zwierzęcego do roślinnego powinny wynosić 1:1. Dobrym źródłem białka roślinnego są nasiona roślin strączkowych – fasola, soczewica i ciecierzyca;
• polecanych tłuszczach tzn. olejach roślinnych: oliwie, oleju rzepakowym zamiast tłuszczów nasyconych – margaryn oraz smalcu.
   

Indeks i ładunek glikemiczny

Powszechnie stosowanym narzędziem do komponowania diety są tabele indeksu glikemicznego (IG) i ładunku glikemicznego (ŁG). Pozwalają uszeregować produkty pod względem ich wpływu na poziom glikemii we krwi. Założeniem jest, aby opierać dietę na produktach o niskim indeksie (IG<50) i ładunku glikemicznym (ŁG<10). Produkty o średnich i wysokich wartościach (IG>70, ŁG>20) powinny pojawiać się w mniejszych porcjach oraz rzadziej. 
 
Warto pamiętać, że na wartości Indeksu Glikemicznego mają wpływ:

• obróbka termiczna – ugotowane i rozgotowane produkty mają wyższy IG;
• proces przetworzenia – zblendowane owoce w koktajlu mają wyższy IG,
• zawartość błonnika – obrane owoce mają wyższe IG,
• połączenie – dodatek białka, tłuszczu i błonnika w daniu obniża IG posiłku.

Ilość i rozłożenie posiłków w ciągu dnia

Kwestia ilości i godzin posiłków w ciągu dnia wymaga indywidualnego ustalenia ze względu na wyniki samokontroli glikemii oraz włączenia leczenia farmakologicznego. Ważne, aby były to w miarę stałe pory każdego dnia, które zabezpieczą przed hipo- i hiperglikemią. Za optymalne uznaje się wyjściowo zalecenie trzech posiłków i dwóch lub trzech przekąsek dziennie, mniej więcej co 3 godziny.
 

Kolejność produktów w posiłku – najpierw białko później makaron?

Okazuje się, że nie tylko rozłożenie porcji jedzenia w ciągu dnia ma znaczenie, ale również kolejność wyboru produktów podczas samego posiłku. Ze wstępnych badań wynika, że zjedzenie przed posiłkiem porcji białka, tłuszczu i błonnika spowalnia opróżniania żołądka, co wpływa na poposiłkową glikemię. Korzystne może okazać się zjedzenie najpierw porcji mięsa i warzyw przed węglowodanami np. kaszą, ziemniakami w trakcie jednego posiłku.
 

Posiłek nocny – druga kolacja

Ponieważ istnieje ryzyko wystąpienie hipoglikemii nocnej i syntezy ciał ketonowych, należy zabezpieczyć organizm w węglowodany przed snem. Zaleca się dodanie posiłku nocnego ok. 22:00, który dostarczy 25 g węglowodanów złożonych. Odpowiada to około 2 kromkom chleba pełnoziarnistego. Dodatkowo należy dodać białko – porcję sera, mięsa lub pasty z warzyw strączkowych oraz świeżych lekkostrawnych warzyw.
 

Aktywność fizyczna, a cukrzyca ciążowa

Badania wykazują korzystny wpływ aktywności fizycznej na normalizacje glikemii u kobiet ciężarnych z cukrzycą. Szczególnie zalecane są aktywności o intensywności lekkiej i umiarkowanej takie jak:

• marsz, 
• nordic walking, 
• pływanie, 
• aqua-aerobik,
• ćwiczenia aerobowe,
• jazda na rowerze, 
• joga.

Jeśli nie ma przeciwwskazań medycznych, zaleca się podejmowanie aktywności fizycznej 4 dni w tygodniu przez około 30 minut dziennie. Ostatecznie dobrze jest skonsultować odpowiednie ćwiczenia z fizjoterapeutą i/lub lekarzem prowadzącym.
 

---

 Ekspert PZU Zdrowie