1. Najczęstsze problemy urologiczne u mężczyzn
a) Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH) i przeszkoda podpęcherzowa
BPH to powiększenie prostaty, które nie ma charakteru nowotworowego, ale może prowadzić do ucisku na cewkę moczową, utrudniając oddawanie moczu. Choć BPH nie przekształca się w raka, obie choroby mogą współistnieć. Objawy obejmują częste oddawanie moczu, trudności z rozpoczęciem mikcji, słaby strumień moczu oraz uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza.
Podczas wizyty u urologa lekarz może posłużyć się jednym z powyższych trzech terminów, ponieważ są one ze sobą ściśle powiązane. Schorzenie to dotyczy głównie mężczyzn po 50. roku życia, choć pierwsze symptomy mogą wystąpić wcześniej.
b) Rak prostaty
Rak prostaty jest jednym z najczęstszych nowotworów u mężczyzn. Wczesne stadium często nie daje objawów, co sprawia, że regularne badania są kluczowe. Wczesne wykrycie zwiększa szanse na wyleczenie nawet do 90%. Objawy w zaawansowanych stadiach mogą przypominać BPH, ale mogą obejmować również bóle kostne i krwiomocz.
c) Zapalenie prostaty
Zapalenie stercza może wystąpić w postaci ostrej lub przewlekłej, objawiając się bólem w podbrzuszu, częstym oddawaniem moczu i dyskomfortem podczas mikcji. Chorzy ze stanami zapalnymi stercza stanowią około 10% wszystkich mężczyzn zgłaszających się do poradni urologicznych. Niezależnie od wieku, od 9 do 16% mężczyzn doświadcza objawów charakterystycznych dla zapalenia stercza. Jest ono najczęstszą przyczyną wizyt u urologa przez chorych poniżej 50. roku życia. Ostre zapalenie wymaga szybkiej interwencji medycznej, aby uniknąć powikłań.
d) Zaburzenia erekcji (ED)
Zaburzenia erekcji (ED) dotyczą problemów z osiągnięciem i utrzymaniem wzwodu. Ryzyko wystąpienia ED wzrasta wraz z wiekiem, dotykając od 5% do 20% mężczyzn. Warto podkreślić, że ED nie jest tylko problemem seksualnym, ale może być wskaźnikiem ogólnego stanu zdrowia mężczyzny. Badania wykazały, że zaburzenia wzwodu korelują z większym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, takich jak ostry zespół wieńcowy czy udar, co w rezultacie może zwiększać ryzyko zgonu.
Ostatnie badania opublikowane w "World Journal of Men's Health" sugerują również możliwy związek między zachorowaniem na COVID-19 a problemami z erekcją. Choć badania te są na wczesnym etapie, istnieje hipoteza, że infekcja może wpływać na funkcje naczyń krwionośnych i powodować długotrwałe problemy z krążeniem, co z kolei może prowadzić do zaburzeń erekcji.
e) Rak jądra
Rak jądra to stosunkowo rzadki nowotwór w Polsce, z coroczną liczbą nieco ponad tysiąca nowych przypadków, co plasuje go na dalszych pozycjach w porównaniu z innymi nowotworami złośliwymi u mężczyzn. Mimo to zajmuje on szczególną pozycję z dwóch powodów: dotyczy przede wszystkim młodych mężczyzn oraz w zdecydowanej większości przypadków jest uleczalny, nawet w zaawansowanym stadium z przerzutami. Wysoki odsetek wyleczeń wynika z zastosowania nowoczesnych metod terapii, które łączą różne podejścia, takie jak chirurgia, chemioterapia i radioterapia.
f) Kamica nerkowa
Kamienie nerkowe powodują silny ból, zwłaszcza podczas ich przemieszczania się w drogach moczowych. Leczenie zależy od wielkości kamieni, a w niektórych przypadkach może być konieczna interwencja chirurgiczna.
g) Nietrzymanie moczu
Nietrzymanie moczu (NTM) to schorzenie, które dotyczy około 10% populacji, występując dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. U kobiet w średnim i starszym wieku częstość jego występowania wynosi od 30% do 60%, a u kobiet powyżej 70. roku życia wzrasta do ponad 15%. U mężczyzn nietrzymanie moczu, choć rzadsze, również występuje, szczególnie po operacjach prostaty lub w wyniku schorzeń neurologicznych. U starszych mężczyzn codzienne epizody nietrzymania moczu występują z częstotliwością od 2% do 11%.
2. Czynniki ryzyka
a) Wiek
Ryzyko wystąpienia schorzeń urologicznych wzrasta z wiekiem, szczególnie po 45.-50. roku życia.
b) Genetyka
W kontekście raka prostaty warto pamiętać, że historia rodzinna, zwłaszcza przypadki raka piersi lub raka jajnika u bliskich krewnych, może także zwiększać ryzyko zachorowania. Mutacje genetyczne, takie jak BRCA1 i BRCA2, mogą przyczyniać się do rozwoju nowotworów, w tym raka prostaty, dlatego mężczyźni z obciążonym wywiadem rodzinnym powinni szczególnie zwracać uwagę na regularne badania i konsultacje urologiczne.
c) Styl życia
Styl życia odgrywa istotną rolę w profilaktyce problemów urologicznych. Zła dieta, brak aktywności fizycznej, palenie tytoniu oraz nadmierne spożywanie alkoholu to czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia schorzeń, takich jak BPH czy zaburzenia erekcji. Otyłość również silnie wpływa na rozwój problemów urologicznych. Co istotne, są to czynniki, na które ludzie mają realny wpływ i mogą je modyfikować, wprowadzając zdrowsze nawyki, co znacząco zmniejsza ryzyko wielu schorzeń.
d) Choroby przewlekłe
Choroby przewlekłe mają znaczący wpływ na zdrowie urologiczne. Schorzenia takie jak cukrzyca, nadciśnienie, otyłość czy choroby sercowo-naczyniowe mogą prowadzić do poważnych problemów z układem moczowym oraz funkcjami seksualnymi. Cukrzyca, poprzez uszkadzanie naczyń krwionośnych i nerwów, może przyczyniać się do zaburzeń erekcji, a także zwiększać ryzyko zakażeń układu moczowego. Nadciśnienie oraz choroby serca są często powiązane z zaburzeniami erekcji oraz problemami z nerkami. Otyłość z kolei sprzyja rozwojowi łagodnego przerostu prostaty oraz kamicy nerkowej. Długotrwałe stany zapalne, zaburzenia metaboliczne i niekontrolowane schorzenia przewlekłe mogą przyczyniać się do zmian komórkowych, które z czasem mogą prowadzić do nowotworów urologicznych. W związku z tym osoby z chorobami przewlekłymi powinny regularnie poddawać się badaniom urologicznym, aby monitorować swoje zdrowie i jak najwcześniej wykrywać ewentualne problemy.
3. Profilaktyka i regularne badania
a) Badanie PSA
Regularne badania poziomu PSA są kluczowe dla wczesnego wykrycia raka prostaty. Mimo że często jako normę podaje się poziom do 4 ng/ml, nie ma jednej, uniwersalnej wartości referencyjnej dla wszystkich. Poziom PSA zależy od wielu czynników, takich jak wiek, wielkość prostaty czy ogólny stan zdrowia. Niewielki wzrost PSA może wynikać nie tylko z nowotworu, ale też z łagodnego przerostu prostaty, stanu zapalnego czy aktywności fizycznej. Dlatego interpretacja wyników zawsze powinna być indywidualna i oparta na całościowym obrazie zdrowia pacjenta.
b) Badanie per rectum (DRE)
Badanie DRE (digital rectal examination), czyli badanie per rectum, jest kluczowym elementem diagnostyki urologicznej, choć wciąż budzi niepokój i skrępowanie u wielu mężczyzn. Tego rodzaju postawy mogą wynikać z faktu, że o badaniu tym mówi się rzadziej niż np. o profilaktyce piersi u kobiet. Ponadto, mężczyźni często wykonują je po raz pierwszy w dojrzałym wieku, co rodzi obawy związane z dyskomfortem czy bólem.
W rzeczywistości, badanie DRE trwa krótko i może uratować życie, umożliwiając wczesne wykrycie zmian nowotworowych czy innych problemów prostaty. Kluczowe jest, by przełamać stereotypy i traktować je jako ważny element dbania o zdrowie.
c) Regularne wizyty u urologa
Mężczyźni powinni brać przykład z kobiet, które od lat są zachęcane do regularnych badań profilaktycznych, takich jak mammografia czy cytologia. Systematyczne wizyty u urologa, zwłaszcza po 50. roku życia, są kluczowe dla wczesnego wykrywania schorzeń, takich jak przerost prostaty czy rak gruczołu krokowego. Niestety, mężczyźni często odwlekają badania, co może prowadzić do opóźnionej diagnozy i trudniejszego leczenia. Regularna profilaktyka, w tym badania PSA i DRE, powinna stać się normą, podobnie jak w przypadku kobiecej profilaktyki zdrowotnej.
4. Kiedy zgłosić się do lekarza?
Należy udać się do urologa, gdy pojawiają się takie objawy, jak:
- Częste oddawanie moczu, zwłaszcza w nocy,
- Trudności z rozpoczęciem mikcji,
- Ból lub pieczenie podczas oddawania moczu,
- Problemy z erekcją,
- Ból w dolnej części pleców, krocza czy lędźwi.
Każda zmiana w oddawaniu moczu czy funkcjach seksualnych powinna być sygnałem do wizyty u specjalisty.
Podsumowanie
Zdrowie urologiczne jest kluczowe dla jakości życia mężczyzn, zwłaszcza z wiekiem. Regularne badania, zdrowy styl życia oraz profilaktyka mogą pomóc w wczesnym wykrywaniu i skutecznym leczeniu wielu poważnych schorzeń.
Dr n. med. Wojciech Dyś
urolog, PZU Zdrowie