Jako uraz traumatyczny choroba nowotworowa może powodować różne zmiany w sferze emocjonalnej, w myśleniu i zachowaniu. Są to najczęściej normalne reakcje, mimo to powodują dyskomfort. Po chorobie, wskutek doświadczonych urazów mogą pojawić się: lęk o zdrowie ograniczający aktywności, obniżony nastrój, katastrofizowanie, zamartwianie się czy izolacja społeczna.
Jak więc wrócić do równowagi i czy oznacza to powrót do życia przed chorobą?
Pierwsza dobra wiadomość jest taka, że każdy człowiek wyposażony jest w mechanizm naturalnego wracania do równowagi po doświadczeniu traumy, czyli także choroby onkologicznej, ponieważ posiadamy odporność psychiczną. Mechanizm działania odporności psychicznej nawyzywa się z angielskiego bouncing back - inaczej odbijanie. W literaturze możemy też spotkać się z terminem rezyliencja – sprężynowanie. Można sobie wyobrazić, że nasza psychika jest jak sprężyna, rozciągnięta wraca do swojego kształtu. Badania pokazują, że istnieje duże prawdopodobieństwo, że pomimo choroby, będziemy mogli wrócić do sił psychicznych i fizycznych.
Co ważne możemy wspomóc sprężynę odporności by powrót był jak najmniej dotkliwy. Na przykład korzystanie ze wsparcia społecznego: rodziny, bliskich, lokalnej społeczności – jest jednym z najlepszych wzmacniaczy odporności. Wszak człowiek to istota stadna z natury, potrzebuje ludzi, wymiany dóbr by zdrowo funkcjonować. Jeśli choroba bardzo mocno nadszarpnęła odporność psychiczną, powrót do sił psychicznych sprawia trudność, lęk jest bardzo intensywny a zasoby wsparcia społecznego nie wystarczają, warto wtedy skorzystać z pomocy psychologicznej. Najczęściej wystarczy krótkoterminowe wsparcie specjalistyczne by nabrać sił psychicznych.
Ozdrowieńcy często zastanawiają się czy mogą wrócić do stanu sprzed choroby. Czy to w ogóle możliwe? Pomocne może okazać się użycie metafory i potraktowanie swojego życia jak książki, która składa się z wielu różnych rozdziałów, choroba była rozdziałem, który się zakończył, teraz zaczyna się nowy rozdział, inny niż ten przed chorobą i ten w trakcie choroby, nie znaczy, że gorszy.
Napawająca nadzieją informacja wynikająca z badań nad konsekwencjami chorób onkologicznych jest taka, że trauma niszczy i buduje zarazem. Choroba onkologiczna choć niezaprzeczalnie jest bardzo dotkliwym doświadczeniem, może stać się pozytywnego przyczyną przewartościowania życia. Bywa, że ludzie po kilku miesiącach, latach od przejścia choroby zauważają inne, bardziej optymistyczne nastawienie do życia, lepiej myslą o świecie, o samych sobie, mają lepsze relacje z bliskimi. Skuteczne mierzenie się z tak trudną choroba daje ludziom poczucie większej osobistej siły. Wiele badań pokazuje, że poczucie własnej skuteczności, wiara w swoje możliwości rośnie po doświadczeniu ciężkich chorób. Można zatem powiedzieć, że badania prowadzone w grupie ozdrowieńców potwierdzają maksymę Co Cię na zabije to Cię wzmocni? Trzeba jednak pamiętać by zachować rozsądek i nie bagatelizować negatywnych i przykrych skutków jakie przyniosła choroba.
Bycie ozdrowieńcem wydaje się łatwe, patrząc z boku. Jednak ludzie wracając do zdrowia często są zagubieni, choroba wymagała wielu zadań, nowy etap życia wydaje się być chaotyczny i niepewny. Aby dobrze odnaleźć się w nowej sytuacji i w pełni korzystać z życia i zdrowia ważne by wdrożyć kilka rutyn i zasad:
- aktywność fizyczna - zdrowie to ruch, w miarę możliwości należy dbać o regularność wysiłku fizycznego, uprawiać sport dostosowany natężeniem do swojego organizmu.
- praca nad akceptacją i pielęgnacja zmian jakie przyniosła choroba w sferze cielesnej – troska o swoje ciało, codzienna czuła pielęgnacja pomaga akceptować zmiany jakie przyniosła choroba. Pielęgnacja, kremowanie, uważność skierowana wobec ciała jest też częścią profilaktyki, łatwiej dostrzec pierwsze symptomy pogorszenia zdrowia, jeśli zwracamy uwagę na nasze ciało
- zdrowie odżywianie – zdrowia dieta wpływa pozytywnie nie tylko na ciało, ale i na formę psychiczną
- aktywność zawodowa – powrót do pracy jest dla wielu osób ważny, jednak budzi wiele wątpliwości. W dzisiejszym świecie, istnieje wiele możliwości dostosowania aktywności zawodowej do formy osoby, która ma za sobą leczenie onkologiczne. Warto elastycznie negocjować warunki pracy by były adekwatne do sytuacji zdrowotnej.
- aktywność społeczna – pomaganie innym i korzystanie ze wsparcia – jak wspomniano wyżej, choroba może spowodować docenienie relacji z innymi ludźmi. Ogromna liczba badan pokazuje, że dobre zdrowie psychiczne jest zależne od posiadanej sieci wsparcia społecznego. Jeśli chcemy więc być odporni psychicznie i zdrowi, pielęgnujemy relacje z ludźmi, nie bójmy się prosić o pomoc. Angażujmy się w pomoc innym, prace na rzecz lokalnej społeczności. Pomaganie innym poprawia nastrój i parametry życiowe.
- regularnie wykonywanie badań profilaktyczne – w zdrowym życiu najważniejsze są badania profilaktyczne. Prowadzenie kalendarza badań, udział w programach profilaktyki regularne wizyty są podstawą. Często jednak wizyty i badania przypominają o trudnych chwilach. Same programy profilaktyczne, czasami opierają się na bodźcach awersyjnych, przywołują straty (nie badasz się – zachorujesz) zamiast przywoływać korzyści (badasz się – zdecydowanie zwiększasz szanse na długie życie). Lęk i awersja nie mogą być głównym motywatorem do udziału w badaniach. Jeśli czegoś się boimy naturalnie chcemy tego uniknąć. Tylko odwołanie się do wartości wyższych, do tego, że chcemy mieć zdrowia kontrolę nad swoim zdrowiem, żyć długo ze swoją rodziną.
Dlatego nie gadaj tylko się zbadaj!
Marta Boczkowska
specjalistka psychologii klinicznej, PZU Zdrowie