Kilka ważnych zasad
Zadbaj o hasła
Każde z Twoich kont musi być zabezpieczone innym hasłem. Dlaczego? Bo kiedy po ataku na serwis, w którym miałeś konto wycieknie Twoje hasło, to przestępcy od razu próbują się nim logować do pozostałych popularnych serwisów, aplikacji i gier. Jeśli to hasło jest takie same, od razu przejmują kolejne Twoje konta.
Nie wierz we wszystko co widzisz
Deepfejki, dezinformacja, fakenewsy. Pamiętaj, że treści publikowane w internecie często nie są wiarygodnym obrazem przedstawianych wydarzeń. Superauto można wypożyczyć tylko na godzinę, nie trzeba być jego właścicielem, aby zrobić sobie w nim zdjęcie. Drogie ubrania noszone przez koleżankę mogły zostać zamówione tylko na chwilę, a po przymierzeniu odesłane. „Schudnąć” w programie graficznym da się 2 kliknięciami.
Influencerzy na swoich profilach pokazują wyłącznie wybrane fragmenty swojego życia, zazwyczaj te pozytywne. Dlatego nie porównuj sią do innych. Najlepiej porównywać się z samym sobą z przeszłosci. Wtedy jesteś w stanie zauważyć i ocenić swoje postępy w sposób wiarygodny.
Jeśli czujesz się gorszy od innych lub odczuwasz presję, aby dorównać innym, czy zostać przez nich zaakceptowany, poszukaj wsparcia np. u szkolnego psychologa. Sam publikuj na swoich profilach w mediach społecznościowych wyłącznie takie treści, których nie będziesz się później musiał wstydzić. Zastanów się jak na dany wpis zareaguje np. Twoja rodzina, przyszły pracodawca albo nauczyciel.
Rozważ zakładanie kont bez podawania prawdziwego imienia, nazwiska, adresu czy wizerunku. Znajomi i tak będą wiedzieć, że Bambi666 to Ty. A zarówno administratorzy danego serwisu czy pozostali użytkownicy nie muszą.
Włącz dwuetapowe uwierzytelnianie
Nawet jeśli masz różne hasła, to wciąż ktoś może Cię przekonać do tego, abyś login i hasło do danego serwisu wprowadził nie tam, gdzie trzeba, czyli na podstawionej przez cyberprzestępców stronie. Takie ataki nazywamy mianem phishingu. Ich ofiarą padają wszyscy, nawet Ci najbardziej uważni.
Aby ograniczyć ryzyko przejęcia Twojego konta w jakimś serwisie, włącz w ustawieniach bezpieczeństwa uwierzytelnienie dwuetapowe. Wtedy, logując się do tego konta, będziesz musiał poza hasłem podać jeszcze coś, najczęściej kod, który przyjdzie do Ciebie SMS-em albo który pojawi Ci się w specjalnej aplikacji.
Uważaj na złośliwe oprogramowanie
Ludzie lubią grać w gry, ale niektóre z gier są dosyć drogie. Aby nie ponosić kosztów, niektórzy korzystają z pirackich kopii lub instalują „cracki”. Problem w tym, że często tego typu oprogramowanie, nawet jeśli „odblokowuje” grę albo pomnaża w niej wirtualną walutę, to zawiera szkodliwy kod, który wykrada dane z komputera. A jeśli to komputer rodziców i to wykorzystywany do pracy, to skutki mogą być negatywne.
Nigdy nie instaluj niczego, co służy do cheatowania w grach.
Złośliwe oprogramowanie ma postać nie tylko cracków do gier. To często także dodatki do przeglądarki, które obiecują np. że po ich instalacji zobaczysz kto oglądał Twój profil w jakimś portalu społecznościowym.
Cyberprzemoc
Cyberbulling
Cyberbulling to nękanie, upokarzanie innych osób bezpośrednio w kontaktach z tą osobą np. na platformach społecznościowych, ale także pośrednio, również w formie nieinternetowej, np. poprzez wydruk i rozwieszanie na szkolnych korytarzach kompromitujących osobę zdjęć wykonanych np. na wspólnej imprezie.
Sexting
Sexting to wysyłanie lub otrzymywanie intymnych zdjeć lub nagrań video. Tego typu komunikacja jest bardzo ryzykowna, ponieważ nawet jeśli w danej chwili ufasz drugiej osobie, to treść Waszej komunikacji może zostać wykradziona i upubliczniona, co doprowadzi do niekontrolowanego rozpowszechnienia materiałów, które ktoś będzie mógł wykorzystać do szantażu.
Nigdy nie udostępniaj intymnych materiałów – traktuj wszystko, co wysyłasz, jak publiczne, nawet w prywatnych wiadomościach. Również w szyfrowanych komunikatorach istnieje ryzyko zrobienia zrzutu ekranu. Udostępnione zdjęcia mogą na zawsze zaszkodzić Twojej reputacji. Jeśli ktoś Cię zmusza do wysyłania nagich zdjęć, zrób zrzut ekranu i zgłoś to zaufanej dorosłej osobie.
Uważaj na rozmowy z nieznajomymi (ang. stalking)
Bycie nastolatkiem to nawiązywanie nowych znajomości, zarówno w sieci jak i w „realu”. Niestety, nie wszyscy ludzie są godni zaufania, a nawet najmilsza osoba poznana przez internet może okazać się kimś zupełnie innym. Dlatego:
- chroń swoją prywatność. Nie wyjawiaj swojego adresu zamieszkania ani innych danych w rozmowach z nieznajomymi. Uważaj też na przesyłanie nawet niewinnych zdjęć.
- uważaj na pliki i załączniki wysyłane podczas rozmów z nieznajomymi, zwłaszcza jeśli rozmówca zachęca Cię do ich otwarcia. To może być złośliwe oprogramowanie, które ma na celu przejąć kontrolę nad Twoim komputerem.
- jeśli decydujesz się spotkać z osobą poznaną w internecie, obowiązkowo daj znać o lokalizacji i czasie takiego spotkania zaufanej dorosłej osobie, a na miejsce spotkania wybierz miejsce publiczne.
Wyzwania i trendy
Niektóre z popularnych aplikacji często zachęcają do udziału w różnego rodzaju „trendujacych wyzwaniach”, czyli nagraniu wykonywania pewnej czynności, która może być niebezpieczna (np. jedzenie tabletek do zmywarek).
Lajki i polubienia to nie wszystko. Nie warto dla nich ryzykować zdrowiem lub życiem.
Nie daj się namówić
Przełamywanie zabezpieczeń może się wydawać fascynujące, a dostęp do narzędzi, które to umożliwiają włamywanie się na cudze konta i nieautoryzowany dostęp do cudzych danych jest bardzo łatwy. Przestrzegamy Cię jednak przed braniem udziału w „atakach” internetowych, np. dołączaniem do ataków DDoS lub włamywaniem się na cudze urządzenia, nawet jeśli to „tylko kolega z klasy”. Wszystkie tego typu działania są penalizowane przez kodeks karny i mogą trwale ograniczyć nie tylko Twoją zawodową przyszłość, ale narazić Cię na karę pieniężną lub ograniczenia wolności.
Dobrze zabezpieczaj swoje urządzenia
Jeśli korzystasz ze smartfona lub komputera w szkole, to łatwo jest podejrzeć Twoje hasło. Preferuj odblokowywanie urządzeń przez biometrie, zwłaszcza, jeśli zostawiasz je bez opieki, np. podczas lekcji WF w szatni. Przenośne dyski i pendrive zaszyfruj. Dzięki temu, jeśli zgubisz pendrive lub zostawisz go bez opieki, nikt nie odczyta danych, które się na nim znajdowały. Nie pożyczaj swoich urządzeń innym i sam nie loguj się na cudzych urządzeniach do swoich kont. Przed sprzedażą starego telefonu albo innego urzadzenia, które jest wyposażone w pamięć, upewnij się, że poprawnie skasowałeś wszystkie swoje dane z tego urządzenia.